Παρουσίαση του βιβλίου “Ελευθέριος Βενιζέλος. Τα σωστά και τα λάθη του”.

Με εντυπωσιακά μεγάλη συμμετοχή κοινού πραγματοποιήθηκε την Δευτέρα, 20 Οκτ. 2025, στον πολυχώρο “Μάλλιαρης Παιδεία”, η παρουσίαση του βιβλίου “Ελευθέριος Βενιζέλος. Τα σωστά και τα λάθη του”, του Ομότιμου Καθηγητού Ιατρικής κ.Δ.Καραμήτσου, με ομιλητές τους κ.Ιωάννη Κόντη, Υποστράτηγο ε.α, κ.Νίκο Παυλίδη, Ιστορικό-Αρχαιολόγο, και τον συγγραφέα. Την διοργάνωση συντόνισε ο κ.Γιάννης Κουριαννίδης, διευθυντής εκδόσεων του περιοδικού “Ενδοχώρα”.

Ο κ.Ιωάννης Κόντης κατά την εισήγησή του αναφέρθηκε στην πολυεπίπεδη πνευματική καλλιέργεια, στην ισχυρή κριτική ικανότητα του συγγραφέα και στην συνέχεια παρουσίασε τρία εκ των λανθασμένων σημείων της πολιτικής δράσης του Ελ. Βενιζέλου. (το κείμενο της εισήγησης ακολουθεί).

Ο κ.Νίκος Παυλίδης στη εισήγησή του αναφέρθηκε στις σωστές πολιτικές ενέργειες του Βενιζέλου και ο συγγραφέας κ.Δημήτριος Καραμήτσος παρουσίασε ορισμένες σκέψεις για την προσωπικότητα του Ελ. Βενιζέλου. Ακολούθησε, όπως συνηθίζεται, συζήτηση μεταξύ των παρισταμένων.

***

Εισήγηση Ιωάννη Κόντη κατά την παρουσίαση του βιβλίου.

Αγαπητοί μου, Κυρίες και Κύριοι

Εκλεκτοί Προσκεκλημένοι

Εν πρώτοις επιθυμώ να ευχαριστήσω τον Ομότιμο Καθηγητή Ιατρικής κύριο Δημήτριο Καραμήτσο για την ευγενική πρόσκλησή του, να είμαι ένας εκ των ομιλητών στην σημερινή παρουσίαση του βιβλίου του. Αποτελεί για μένα μεγάλη μου τιμή και χαρά.

Στην εισήγησή μου θα είμαι λακωνικός και περιεκτικός, ώστε να μη σας κουράσω.

Ο Συγγραφέας του βιβλίου, έχοντας ευρεία μόρφωση, υπήρξε Καθηγητής στο Αριστοτέλειο, με μία πολυεπίπεδη πνευματική καλλιέργεια, ήθος, διαυγή λογισμό και ισχυρή κριτική ικανότητα. Ασχολήθηκε επί σειρά ετών με την μελέτη και συγγραφή της Ιστορίας της νεότερης Ελλάδος, και παρέδωσε προ ετών δύο τόμους στο ευρύ αναγνωστικό κοινό και στους φιλίστορες αναγνώστες. Έχει κριθεί με λίαν ικανοποιητικά σχόλια και απεδείχθη άξιος για την Θουκυδίδεια ικανότητά του στην αφήγηση και ανάλυση ιστορικών γεγονότων και συμβάντων, με τελικό σκοπό την ανάδειξη της ιστορικής αλήθειας. Για αυτούς τους λόγους θεωρώ ότι είναι κατάλληλος και έγκριτος για την εκπόνηση αυτού του πονήματος για τα πεπραγμένα του Ελευθερίου Βενιζέλου.

Από την μελέτη του έργου του διαφαίνεται πέραν πάσης αμφιβολίας, ότι μελέτησε επαρκώς το αντικείμενό του, διείσδυσε σε όλα τα αναφερόμενα στο βιβλίο θέματα, διερεύνησε επαρκώς τα ιστορικά σημεία και ευρήματα, απομόνωσε και αξιοποίησε επιτυχώς στο πόνημά του τα καίρια στοιχεία, χρησιμοποίησε μία εκτεταμένη έγκριτη βιβλιογραφία, και τελικά παρέδωσε στην επιστημονική κοινότητα αλλά και σε όλους τους σύγχρονους και μελλοντικούς αναγνώστες και ερευνητές, ένα εξαιρετικό από πάσης απόψεως έργο, το οποίο θα πλουτίσει τις γνώσεις τους και θα παραμείνει ως πνευματικό εφόδιο για τους επερχομένους.

Η γλώσσα του βιβλίου είναι η ομιλούμενη νεοελληνική δημοτική γλώσσα, απολύτως κατανοητή από όλους με το μονοτονικό τονισμό. Ο συγγραφέας αποδίδει πλήρως και με τον βέλτιστο τρόπο όλα τα νοήματα που επιθυμεί να εκφράσει, με απόλυτη σαφήνεια και χωρίς ακρότητες. Δεν υφίστανται εκφραστικά, συντακτικά ή ορθογραφικά λάθη ή άλλες γραμματικές παραλήψεις. Θα αναφερθώ περιληπτικά στη συγγραφική δομή του βιβλίου. Πρόκειται για ένα πρωτογενές επιστημονικό πόνημα, το οποίο αποτελεί απαύγασμα μεστών σκέψεων του έγκριτου συγγραφέα.

Το βιβλίο αρχίζει με έναν κατατοπιστικό λακωνικό Πρόλογο δύο σελίδων περί του έργου που θα ακολουθήσει, ακολουθεί η συνοπτική αλλά ουσιαστική περιγραφή τεσσάρων σελίδων του βίου του Ελευθερίου Βενιζέλου στην Κρήτη από το έτος 1887 έως το 1909. Στις επόμενες εξήντα τέσσερις σελίδες, συνεχίζει με μία εξιστόρηση των σωστών σημείων της πολιτικής δράσης του Βενιζέλου, τα οποία είναι ταξινομημένα με επικεφαλίδες ώστε να βοηθούν τον αναγνώστη, ενώ, όπου κρίνει σκόπιμο, υπεισέρχεται στην εξιστόρηση με εύστοχα προσωπικά του σχόλια. Ακολουθούν εξήντα δύο σελίδες με περιγραφή των λανθασμένων σημείων της πολιτικής δράσης του Βενιζέλου, πλήρως τεκμηριωμένων με ιστορικά στοιχεία, ακριβώς κατά τον ίδιο τρόπο που έπραξε και με τα σωστά σημεία.

Ακολούθως ο συγγραφέας περνά με περιεκτικό λόγο στον Επίλογο, όπου μέσα σε τέσσερις σελίδες εκφράζει τα συμπεράσματά του και μερικές σκέψεις του για τον Βενιζέλο. Ακολουθεί η παράθεση της έγκριτης βιβλιογραφίας, ελληνικής και ξένης, εκτάσεως τεσσεράμισι σελίδων. Το πόνημα ολοκληρώνεται με την παράθεση ενός ενδιαφέροντος και λίαν υποβοηθητικού για τον αναγνώστη Παραρτήματος πενήντα έξη σελίδων, όπου παρατίθενται αξιόλογες επιστολές, υπομνήματα και κείμενα, η μελέτη των οποίων ενημερώνει επιπροσθέτως τον αναγνώστη και τον υποβοηθεί στην κατανόηση των εξιστορούμενων στοιχείων του βιβλίου. Σημειώνεται, ότι το κείμενο συνοδεύεται από ανάλογο φωτογραφικό υλικό και χάρτες, τα οποία, αφενός διεγείρουν περισσότερο το ενδιαφέρον των αναγνωστών, αφετέρου δίδουν λεπτομερέστερες περιγραφές και πληροφορίες στην εξιστόρηση.

Θα περάσω τώρα στην παρουσίαση του περιεχομένου του βιβλίου. Ο συγγραφέας επισημαίνει εύστοχα στο βιβλίο τριάντα πέντε θετικά σημεία και τριάντα οκτώ αρνητικά σημεία της πολιτικής δράσης του Βενιζέλου, στα 25 χρόνια της πολιτικής δράσης του στην Ελλάδα, τα οποία και παρουσιάζει επαρκώς με αδιάβλητα ιστορικά στοιχεία. Προς κέρδος χρόνου, και προκειμένου να μην επαναλάβουμε τα ίδια θέματα με τον έτερο ομιλητή, εγώ θα μιλήσω μόνον περί των λανθασμένων σημείων της πολιτικής δράσης του Βενιζέλου, ενώ ο έτερος ομιλητής θα αναφερθεί μόνο στα σωστά σημεία. Θα αναφερθώ επιλεκτικά σε μόνον σε τρία εξ αυτών, διότι αφενός δεν είναι δυνατόν χρονικά να αναφερθώ σε όλα, και αφετέρου, διότι τα υπόλοιπα θα τα πληροφορηθείτε διαβάζοντας το εξαίρετο βιβλίο. Θα αναφερθώ στα λάθη εκείνα του Βενιζέλου, τα οποία προσωπικά εμένα, με επηρέασαν λίαν αρνητικά.

Ξεκινώ με το πρώτο: Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ζητούσε επιμόνως να συμμετάσχει η Ελλάδα στην επίθεση κατά των Οθωμανών στην χερσόνησο της Καλλίπολης. Στρατιωτικά, επρόκειτο ομολογουμένως για μία επίθεση και απόβαση αυτοκτονίας, η οποία τελικώς απέτυχε στην εκτέλεσή της, με εκατόμβες θυμάτων από αμφότερες τις πλευρές των αντιμαχομένων. Η απόβαση έγινε από τους Αγγλογάλλους τον Φεβρουάριο του 1915. Ο Βενιζέλος είχε ζητήσει από τον βασιλιά Κωνσταντίνο να εγκρίνει τη συμμετοχή τριών Ελληνικών Μεραρχιών στην Καλλίπολη, αλλά αργότερα, έφτασε να προτείνει συμμετοχή έστω και μίας Μεραρχίας. Δυστυχώς η στρατιωτική ηγεσία των Αγγλογάλλων δεν μελέτησε όσο έπρεπε το ζήτημα. Η επίθεση πραγματοποιήθηκε, ευτυχώς, χωρίς τη συμμετοχή της Ελλάδας.  Οι απώλειες υπολογίστηκαν σε 120.000 άτομα και άλλα τόσα, ίσως και περισσότερα, από τον Οθωμανικό στρατό. Στο σημείο αυτό ο συγγραφέας, εύστοχα “εισέρχεται” στην εξιστόρηση με ένα σχόλιό του: “Ο Ιωάννης Μεταξάς”, γράφει, “είχε εκπονήσει σχέδιο αιφνιδιαστικής επίθεσης στην Καλλίπολη και το είχε δώσει στον Βενιζέλο εννέα μήνες νωρίτερα. Όμως, τότε η Καλλίπολη δεν ήταν οχυρωμένη και η επίθεση προβλεπόταν να γίνει αιφνιδιαστικά, χωρίς προηγουμένως να γίνει κήρυξη πολέμου, όποτε θα έπιανε τους Οθωμανούς απροετοίμαστους. Τώρα οι συνθήκες είχαν αλλάξει. Η Τουρκία είχε συμμαχήσει με τη Γερμανία και αυτοί είχαν οχυρώσει την Καλλίπολη. Ο Μεταξάς είχε δίκαιο. Συμπερασματικά, το αποτέλεσμα της ορθής απόφασης του Βασιλιά Κωνσταντίνου, ήταν να σωθούν από βέβαιο θάνατο χιλιάδες ελληνόπουλα, τα οποία θα θυσιάζονταν αδίκως, εάν επικρατούσε η εσφαλμένη εισήγηση του Βενιζέλου περί συμμετοχής στην εκστρατεία της Καλλίπολης.

Το δεύτερο αρνητικό σημείο πολιτικής δράσης του Βενιζέλου, είναι η μεγάλη ευθύνη του στην πρόκληση του εθνικού διχασμού 1915-1920. Την ευθύνη του αυτή την αναγνώρισε και ο ίδιος σε ομιλία του στη Βουλή των Ελλήνων στις 12 Δεκεμβρίου 1929 λέγοντας: «Εγώ, καλώς ή κακώς, είμαι εκείνος ο οποίος επροκάλεσε τον διχασμόν αυτόν»! Οπωσδήποτε ευθύνες για τον εθνικό διχασμό έχει και η άλλη πλευρά (Στ. Στρέιτ, Ι. Μεταξάς, Βικ. Δούσμανης, βασιλιάς Κωνσταντίνος), αλλά οι ευθύνες του Βενιζέλου με το κίνημα της Θεσσαλονίκης είναι πρωταρχικές. Από την άλλη πλευρά και ο Ι. Μεταξάς στο προσωπικό του ημερολόγιο στις 5 Ιανουαρίου 1941, ενθυμούμενος τον εθνικό διχασμό, παραδέχεται και τις δικές του ευθύνες και έγραψε: «Θα μας συγχωρήσει ο Θεός για το 1915; Φταίμε όλοι! και ο Βενιζέλος ακόμα. Τώρα αισθάνομαι πόσο έφταιξα». Είναι γνωστό, ότι ο Βενιζέλος, για να εκβιάσει την είσοδο της Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, μετέβη στη Θεσσαλονίκη στις 17 Αυγούστου 1916, και υιοθέτησε το κίνημα Εθνικής Αμύνης πολιτικών του φίλων του (Ζάννα, Δίγκα, Αργυρόπουλου) και στρατιωτικών (Δαγκλή, Ζυμβρακάκη, Παρασκευόπουλου, Πλαστήρα, Κονδύλη) για ίδρυση επαναστατικής κυβέρνησης. Οι φίλα προσκείμενοι στρατιωτικοί στον Βενιζέλο ήταν ολιγάριθμοι, γι’ αυτό συμμετείχαν και συνέβαλαν στην επιτυχία του κινήματος οι Κρητικοί χωροφύλακες και ο γαλλικός στρατός. Ο Βενιζέλος σχημάτισε την κυβέρνηση του “Κράτους της Θεσσαλονίκης” μαζί με τον Ναύαρχο Κουντουριώτη και τον Στρατηγό Δαγκλή (Τριανδρία) με τον ίδιο ως πρωθυπουργό. Αυτή η ενέργεια του Βενιζέλου θεωρείται η σημαντικότερη που προκάλεσε τον Εθνικό διχασμό. Οι Έλληνες διχάστηκαν σε Βενιζελικούς και σε Αντιβενιζελικούς, οι οποίοι υποστήριζαν τον βασιλιά Κωνσταντίνο. Αυτή η διαίρεση προκάλεσε μεγάλο φανατισμό και έκτροπα, άλλοτε από τη μία και άλλοτε από την άλλη παράταξη. Μάλιστα μπορούμε να πούμε ότι ακόμη και σήμερα στον ελληνικό λαό δεν έχει σβήσει το άγος του εθνικού διχασμού. Αυτό είναι φανερό όταν γίνεται συζήτηση πολιτών για τον Βενιζέλο.

Το τρίτο αρνητικό σημείο πολιτικής δράσης του Βενιζέλου, είναι η απόφαση του Βενιζέλου να αποβιβαστεί Ελληνικός Στρατός στη Σμύρνη. Ο Βενιζέλος είχε μεθύσει με το όραμα της δημιουργίας της Μεγάλης Ελλάδας και δεδομένου ότι η απόκτηση της Πόλης ήταν αδύνατη λόγω της αντίθεσης της Ρωσίας, είχε στρέψει την προσοχή του στη Σμύρνη. Έτσι όταν εκδόθηκε η ανακοίνωση του Λόιντ Τζορτζ και του Κλεμανσό, η οποία έγινε ξαφνικά, με τα παρακάτω λόγια: «Λοιπόν αποφασίσαμε (με τον Κλεμανσό) να πάει ελληνικός στρατός στη Σμύρνη για την τήρηση της τάξεως και την προστασία του χριστιανικού πληθυσμού», ο Βενιζέλος άρπαξε την ευκαιρία που από καιρό την καλλιεργούσε και την περίμενε. Η Ελλάδα αποβίβασε στρατό στις 2 Μαΐου του 1019 στη Σμύρνη και έτσι άρχισε μια μεγάλη περιπέτεια για τον ελληνικό στρατό αλλά και τον λαό. Η κατοχή με ελληνικό στρατό της Σμύρνης τόνωσε τον τουρκικό εθνικισμό και οι Τούρκοι έβλεπαν τους Έλληνες σαν κατακτητές. Οι Βρετανοί ήταν ευχαριστημένοι, γιατί ο ελληνικός στρατός κάλυπτε τα νώτα τους απέναντι στους Τούρκους. Εδώ ο συγγραφέας υπεισέρχεται με ένα σχόλιό του αναφέροντας, ότι η αποβίβαση στρατού στη Σμύρνη προκαλούσε ευφορία και ενθουσιασμό στους οπαδούς του Βενιζέλου, αλλά και σε όλους τους Έλληνες που είχαν γαλουχηθεί με την Μεγάλη Ιδέα, όμως, ο Βενιζέλος δεν σκέφθηκε τα αποτελέσματα της ενεργείας αυτής μακροπροθέσμως. Η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να κρατήσει την Ιωνία με τον μικρό στρατό της. Τα επακολουθήσαντα γεγονότα ήταν καταστροφικά. Χάθηκε για πάντα η Μικρά Ασία και η καθ’ ημάς Ανατολή. Οι απώλειες στον πληθυσμό και στον στρατό ήταν τεράστιες. Η οικονομική καταστροφή πλήρης. Συνεπώς το όραμα του Βενιζέλου για την κυριαρχία και την διατήρηση της Ιωνίας ήταν μια φενάκη.

Κλείνοντας την εισήγησή μου, συμπερασματικά, αναφέρω τα παρακάτω:

Σχετικά με τον Ελευθέριο Βενιζέλο: Υπήρξε μία ισχυρή πολιτική προσωπικότητα και χωρίς αμφιβολία, ένας φλογερός Έλλην με έντονο το Κρητικό επαναστατικό ταπεραμέντο. Οι πολιτικές του αποφάσεις επηρέασαν βαθιά, θετικά ή και αρνητικά, την πορεία της χώρας μας. Πίστευε περισσότερο στη μεγαλοφυΐα του και στις υποσχέσεις των φίλων και συμμάχων του. Χαρακτηριστική της ψυχολογίας του, είναι η φράση προς τον σύμβουλο του άγγλου πρωθυπουργού Λόυντ, να λέει: “Κανένας πολιτικός άνδρας δεν έχει το γόητρο το οποίο έχω εγώ”. Ενδιαφέρον είναι να αναφερθεί, ότι ο Βενιζέλος, μετά το κίνημα του 1935, παραδέχθηκε και είπε στη σύζυγό του, καθώς έφευγαν από την Ελλάδα: “Ελενίτσα, και οι μεγάλοι μαστόροι κάνουν μεγάλα λάθη”. Σημειώνουμε, ότι οι σώφρονες ηγέτες των Κρατών, οφείλουν να έχουν, πέραν των λοιπών προσόντων τους, πλήρη αυτογνωσία, και συγκρατημένη αυτοπεποίθηση. Να μην πιστεύουν εις την μεγαλοφυΐα τους και εις τα σπάνια πνευματικά τους προσόντα αλλά μόνον στο Εθνικό συμφέρον και εις την ευημερία του λαού τους.

Σχετικά με τον Συγγραφέα: Θεωρώ, ότι ο Συγγραφέας επέτυχε απόλυτα τον σκοπό του, ήτοι να αναδείξει και να φωτίσει όλες τις πτυχές των σωστών και λανθασμένων σημείων της πολιτικής δράσης του Βενιζέλου κατά την 25ετή παρουσία του στο πολιτικό στερέωμα της Ελλάδος. Το έργο χαρακτηρίζεται από αντικειμενικότητα και δικαιοσύνη στις περιγραφές του και από την καθαρότητα του πνεύματος και την ευθυκρισία του συγγραφέα.

Εμένα με ικανοποίησε πλήρως η μελέτη του έγκριτου αυτού βιβλίου. Επιστημονικά πονήματα όπως το παρόν, θεωρώ ότι συμβάλλουν  εξαιρετικά στην μελέτη και ανάδειξη της εθνικής μας ταυτότητος και αυτογνωσίας. Το πόνημα αυτό, μπορεί να αποτελέσει σημείο αναφοράς και υπόδειγμα γραφής για πολλούς άλλους ερευνητές και συγγραφείς ανάλογων έργων και δεν περιορίζεται για μία μόνο ανάγνωση, αλλά θα έχει μεγάλη διαχρονική αξία. Δεν θα εισέλθω σε λεπτομέρειες της συγγραφής, τις οποίες θα πληροφορηθείτε μελετώντας το βιβλίο. Συνιστώ ανεπιφύλακτα την μελέτη και τη διάδοση του βιβλίου αυτού, καθότι το θεωρώ εξαιρετικά επωφελές.

Σας ευχαριστώ όλους για την προσοχή σας!

Θεσσαλονίκη, 20 Οκτωβρίου 2025
Κόντης Αθ. Ιωάννης
Υποστράτηγος ε.α.

***

Σχετικά με το βιβλίο:

Έχουν περάσει 115 χρόνια από την έναρξη της πολιτικής δράσης του Ελευθερίου Βενιζέλου και 90 χρόνια από τον θάνατό του. Σήμερα, με την απόσταση του χρόνου, οφείλουμε να προσεγγίσουμε με νηφαλιότητα μια προσωπικότητα που διαμόρφωσε την ιστορία της νεότερης Ελλάδας. Ο Βενιζέλος υπήρξε Statesman με διεθνή αναγνώριση. Είχε προσωπική ακτινοβολία και ισχυρή επιβολή, ήταν μεγαλοιδεάτης αλλά και βαθιά διχαστικός. Απέκτησε φανατικούς φίλους και αδιάλλακτους εχθρούς, ενώ βρέθηκε δύο φορές στο στόχαστρο δολοφονικών αποπειρών. Η πολιτική του πορεία, τα επιτεύγματα αλλά και τα λάθη του, συνθέτουν ένα συναρπαστικό μωσαϊκό που αξίζει να παρουσιαστεί, χωρίς αγιογραφικές υπερβολές και χωρίς εχθρότητες. Η συγγραφή ενός βιβλίου που εξετάζει τις δύο όψεις του μεγάλου πολιτικού είναι αληθινή πρόκληση – την οποία ο Δημήτριος Καραμήτσος ανέλαβε να υλοποιήσει με θάρρος και ιστορική υπευθυνότητα.

(Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

***