O Γιατρός και ο Άνθρωπος. Τάσεις και προοπτικές στις διανθρώπινες επαγγελματικές σχέσεις.

(της Μαριάννας Ν. Καπουσούζη-Καραγιάννη*).

Τίποτα δεν είναι όπως το ξέραμε, τίποτα γύρω μας δεν είναι όπως ίσως θα περιμέναμε να το βρούμε μέσα από τις γνωστές σε μας φυσιολογικές εξελίξεις. Και όλα αυτά συμβαίνουν με ρυθμούς πραγματικά ασυνήθιστους.

Έχουμε εισέλθει στη εποχή των μεγάλων ανακατατάξεων σε παγκόσμιο επίπεδο! Οι κοινωνίες, τα συστήματα, οι αντιλήψεις, οι τάσεις, αναθεωρούνται, δοκιμάζονται, ξαναπροσδιορίζονται και μετασχηματίζονται μπροστά στα έκπληκτα και συχνά απορημένα μάτια μας!

Και στο κέντρο όλου αυτού του βουητού των αλλαγών βρίσκεται ο άνθρωπος, ο σύγχρονος άνθρωπος. Άλλοι θα τον δουν σαν μια μεγάλη ευκαιρία και θα τον «χρησιμοποιήσουν» και θα τον εκμεταλλευτούν ίσως, και στο άλλο άκρο, ίσως κάποιοι τον αντιμετωπίζουν σαν «ένα μεγάλο εμπόδιο» όταν πρόκειται για ανθρώπους που σκέφτονται, που προβληματίζονται και που κάπως πιο δύσκολα «χειραγωγούνται».

Όπου και αν τον τοποθετήσουμε, στη βάση ή στην κορυφή της πυραμίδας, ο άνθρωπος είναι το ζωντανό κύτταρο προς το οποίο και από το οποίο κατευθύνονται και εκπορεύονται τα γεγονότα, οι εξελίξεις, οι μετασχηματισμοί της ιστορίας του κόσμου μας.

Μιλάμε για τον άνθρωπο που θα ανοίξει την πόρτα για να μπει στο ιατρείο μας . Μιλάμε για τον άνθρωπο που θα διανύσει την απόσταση από την πόρτα μέχρι το γραφείο του γιατρού, τον ασθενή, τον πελάτη. Είναι ο άνθρωπος που με αργό, διερευνητικό, ίσως φοβισμένο ή εξεταστικό – μπορεί και καχύποπτο – βλέμμα προσεγγίζει τον επαγγελματικό χώρο των γιατρών. Κάτι έχουμε και το χρειάζεται. Και βέβαια εμείς οι γιατροί και θέλουμε και μπορούμε να του το προσφέρουμε.

Ο Άνθρωπος λοιπόν, είναι το μεγάλο κεφάλαιο του ιατρικού «λειτουργήματος» που καλούμαστε εμείς οι γιατροί να διαχειριστούμε σωστά, υπεύθυνα και με σύνεση ώστε να πετύχουμε. Ο άνθρωπος ,είναι το μεγαλύτερο και βασικότερο κεφάλαιο και όχι τα χρήματα που τυχόν διαθέτουμε και επενδύουμε, για να «ξεκινήσουμε» το ιατρείο μας και να ασκήσουμε το ιατρικό μας λειτούργημα.

Οι διαπροσωπικές-διανθρώπινες σχέσεις πρέπει να είναι το στημόνι και το υφάδι, προκειμένου εμείς οι γιατροί να πλέξουμε και να διανθίσουμε το ιατρικό μας λειτούργημα.

Από τις σωστές και ειλικρινείς διαπροσωπικές σχέσεις, είναι απαραίτητο να περνά υποχρεωτικά η επιτυχία, η ποιότητα των ιατρικών μας υπηρεσιών και τέλος η καταξίωση στον ιατρικό χώρο, που επιβραβεύεται ουσιαστικά από το σύνολο των ασθενών. Ο γιατρός δεν πρέπει να βλέπει τον ασθενή σαν ένα «καημένο» και αδύναμο «ανθρωπάκι», που μπαίνει φοβισμένα στο ιατρείο του ιατρού-λυτρωτή, για να τον λυτρώσει-απαλλάξει, με τις «θαυματουργικές» του ικανότητες από την ασθένειά του. Ο ιατρός–Άνθρωπος πρέπει να υποδέχεται στο ιατρείο του τον ασθενή–Άνθρωπο σαν ίσος προς ίσο και να τον βλέπει σαν ένα καλό του φίλο. Με μία τέτοια προσέγγιση ο ιατρός κερδίζει την εμπιστοσύνη και την εκτίμηση του ασθενούς. Ο διάλογος του ιατρού με τον ασθενή δεν ξεκινά και δεν τελειώνει με τη λήψη ενός καλού ιατρικού «ιστορικού» και μιας καλής διάγνωσης. Πρέπει να επεκτείνεται και στον προσωπικό, κοινωνικό και οικονομικό περίγυρο του ασθενούς. Ο ιατρός οφείλει να είναι φιλικός και ζεστός, για να μπορεί ο ασθενής να ανοίξει την καρδιά του και να πει στον ιατρό, όχι μόνο το πρόβλημα υγείας του, αλλά γενικά τον «πόνο» του (κοινωνικά-οικονομικά-οικογενειακά προβλήματα) που τις περισσότερες φορές αυτός ο «πόνος» έχει μεγάλη σχέση και σημασία με το πρόβλημα της υγείας του.

Όταν ο ιατρός προσεγγίζει και αφουγκράζεται τον ασθενή ολιστικά, ως μια ενιαία ψυχοσωματική οντότητα, είναι σίγουρο ότι η διάγνωση και η θεραπεία της ασθένειάς του θα είναι πετυχημένη και ο ασθενής θα αποχωρήσει από τον ιατρό ικανοποιημένος και «αναγεννημένος», νιώθοντας βαθιά στην ύπαρξή του την έναρξη της θεραπείας του χωρίς ακόμη να αρχίσει τη φαρμακευτική του αγωγή. Ενεργώντας με τον τρόπο αυτό, ο ιατρός συντελεί τα μέγιστα στη διατήρηση της υγιούς ψυχοσωματικής υπόστασης της ανθρώπινης φύσεως και εργαζόμενος ως βοηθός του Υψίστου Δημιουργού, επιτελεί ένα θεάρεστο έργο.

Ο πελάτης σήμερα γράφεται με Π κεφαλαίο, όμως με κεφαλαίο πρέπει να γράφεται ο Ασθενής – Άνθρωπος, που κάθε φορά ,είναι ο ένας, ο ξεχωριστός, που έχουμε απέναντί μας εμείς οι γιατροί.

Το πρώτο λοιπόν βήμα, το βασικότερο ίσως, είναι να κατανοήσουμε εμείς οι γιατροί και να συμφωνήσουμε ότι αυτός ο δέκτης-ασθενής των υπηρεσιών μας , δέχεται και ο ίδιος καθημερινά επιδράσεις, επιρροές και αντιδρά, αλλάζει, εξελίσσεται, προσαρμόζεται.

Αυτός ο ασθενής που μπαίνει στο ιατρείο, έχει «μπει» προηγουμένως στο Internet ή θα «μπει» μόλις τελειώσει την κουβέντα μαζί μας και γυρίσει σπίτι του.

Ο πληροφορημένος για την περίπτωσή του ασθενής, ενώ λίγα χρόνια πριν ήταν ένα σπάνιο είδος, στις μέρες μας «ανθεί» και πολλαπλασιάζεται. Στις χώρες του δυτικού πολιτισμού , ο αριθμός των χρηστών του Internet διπλασιάζεται κάθε χρόνο κατά μέσο όρο.

Δεν μπορεί ο γιατρός να ακούει τον ασθενή του να χρησιμοποιεί ορολογία διαδικτύου και αυτός να έχει άγνωστες λέξεις.

Αυτός ο άνθρωπος που μπαίνει στο ιατρείο είναι στο κέντρο και στο στόχαστρο πολλών συζητήσεων, σχεδιασμών, διεκδικήσεων:

• Άλλοι θα τον πουν «καταναλωτή» και θα σημαδέψουν την τσέπη του.
• Άλλοι θα τον πουν «μισθωτό» και θα σημαδέψουν το μισθό του.
• Άλλοι θα τον πουν «του μεσαίου χώρου» και θα σημαδέψουν την ψήφο του…

Είναι πάντα ο ίδιος, ο ίδιος άνθρωπος, ο ίδιος στόχος. Και αυτός πώς αντιδρά; Ξυπνάει! Ωριμάζει, έχει γνώμη, έχει άποψη, έχει απάντηση. Δεν τους διώχνει όλους αυτούς γύρω του, αλλά κάνει κάτι πιο υγιές, επιλέγει! Επιλέγει, γιατί έχει επιλογές. Κάνει συγκρίσεις, δέχεται προσφορές. Υποχρεώνεται σε σωστή αξιολόγηση-διαχείριση με στόχο το μεγαλύτερο κέρδος του, που είναι η υγεία του.

Ο ασθενής δέχεται ερεθίσματα που τον ξυπνούν. Είναι ήδη παγκοσμιοποιημένος, συνειδητοποιεί ότι έχει και αξία και ευθύνη. Αυτό το δίδυμο είναι πολύ δυνατό.

Δεν είναι τυχαίο ότι ένας στους πέντε Έλληνες πάσχει από κατάθλιψη. Σε λίγα χρόνια το ποσοστό αυτό θα γίνει μεγαλύτερο. Δεν είναι τυχαίο ότι ένα μεγάλο ποσοστό του δυτικού πληθυσμού πεθαίνει από κατάθλιψη. Αυτός που μπαίνει στο ιατρείο ίσως είναι μόνος.

«Η μοναξιά σε λίγα χρόνια θα σκοτώνει περισσότερους από ό,τι ο καρκίνος».

Ας κοιτάξουμε τον ασθενή στο πρόσωπο, στα μάτια, στην έκφραση. Είναι μεγάλη και ανεκτίμητη αυτή η προσφορά και έχει και μεγάλο συντελεστή ανταποδοτικότητας.

Κάποιος έλεγε ότι «οι μεγαλύτερες κατακτήσεις στην Ιστορία δεν έγιναν με τις καραβέλες και τα κανόνια, αλλά με το χαμόγελο!».

Τα σύγχρονα σκευάσματα-φάρμακα έχουν πολλές ομοιότητες μεταξύ τους. Είναι ασφαλή και δραστικά, αλλά όπως έλεγε και ο Σβάιτσερ: «Κανένα φάρμακο δεν είναι αποτελεσματικό, αν ο γιατρός δεν σταλάξει μέσα του μερικές σταγόνες από αγάπη, συμπόνια και κατανόηση προς τον άρρωστο». Ο μηχανολογικός εξοπλισμός αξιόπιστος, σύγχρονος. Η επιστήμη προσφέρει πακτωλό γνώσεων, εξελίξεων. Ο άνθρωπος πού είναι; Τον χάσαμε! Τον χάνουμε. Μαζί με την Careta-Careta και τα σπάνια πουλιά του Ειρηνικού εξαφανίζεται και ο άνθρωπος! Αν ψάξουμε πολύ, θα τον βρούμε κάπου να περιτριγυρίζεται ασφυκτικά από δεκάδες κινητά, e-mails, voice-mails, Internet, Webs, server, Intranet κ.τ.λ.

Ας μη μας φανεί παράξενο, σε κάποια χρόνια μπορεί να κάνουν την εμφάνισή τους:

• Η «κίνηση για τη διάσωση των συναισθημάτων».
• Το «κίνημα για τη διάδοση του χαμόγελου».
• Η «κίνηση πολιτών για τη διάσωση της ανθρώπινης επικοινωνίας».

Αυτές οι σκέψεις ίσως θα μπορούσαν να αποτελέσουν και παραινέσεις-προτροπές προς τους νέους συναδέλφους-ιατρούς.

Στον μεταβαλλόμενο, μετασχηματιζόμενο καθημερινά κόσμο μας υπάρχει μια αξία αναλλοίωτη – αξεπέραστη – διαχρονική: «Οι διανθρώπινες σχέσεις, οι σχέσεις μεταξύ μας».

Την ώρα που η φοβερή πανδημία μαστίζει όλο τον πλανήτη μας και δεν εξαιρεί φυσικά και την ταπεινή πατρίδα μας , την ώρα της διαμάχης μεταξύ υπέρμαχων και αρνητών του εμβολίου κατά της νόσου COVID- 19 , την ώρα που ερευνάται η γενετική μηχανή και ετοιμάζονται τα πρώτα γονιδιακά φάρμακα , τα μονοκλωνικά αντισώματα , τα φάρμακα για τη θεραπεία της νόσου , την ώρα που ο επαγγελματισμός γίνεται τραχύς και ο ανταγωνισμός των μεγάλων πολυεθνικών – φαρμακευτικών εταιρειών , γίνεται σκληροπρόσωπος, εμείς μιλάμε για τις διανθρώπινες σχέσεις, για ενασχόληση με τον άνθρωπο και τον κόσμο του.

Αν όμως το σκεφτούμε καλύτερα, μήπως αυτή η απώλεια είναι ο λόγος που οι σχέσεις μας έμειναν χωρίς άρωμα, η ημέρα μας χωρίς γεύση, η ζωή μας χωρίς ποιότητα και ο επαγγελματισμός μας μερικές φορές με φτωχά και χωρίς ικανοποίηση αποτελέσματα;

Ας στρέψουμε το βλέμμα μας στις άγιες ημέρες των Χριστουγέννων που βιώνουμε , ας οδοιπορήσουμε και εμείς προς την Βηθλεέμ , μιμούμενοι τους μάγους και τους ποιμένες . Όχι με το πολυθόρυβο πλήθος , αλλά κάπως μόνοι , συνομιλώντας με τον εαυτό μας. Ας σβήσουν από τα μάτια μας όλα τα άλλα αστέρια – σοφία , πλούτη , δόξα , εφήμερες τέρψεις – και ας μας φωτίσει το ολόλαμπρο αστέρι των Χριστουγέννων . Ας θυμηθούμε επίσης τα λόγια της Μητέρας Τερέζας καθολικής μοναχής (1910 – 1997 ): « o καρπός της σιωπής είναι η προσευχή, ο καρπός της προσευχής είναι η πίστη , ο καρπός της πίστης είναι η Αγάπη και ο καρπός της Αγάπης είναι η προσφορά » .

Και έτσι απλοί , ταπεινοί , καθαρμένοι ας ψάλουμε και εμείς με τους ποιμένες « ετέχθη ημίν σήμερον Σωτήρ» .

Με αυτές τις σκέψεις , θα ήθελα να σας ευχηθώ η γέννηση του Σωτήρος , που μόλις γιορτάσαμε , να μας βοηθήσει στον καινούργιο χρόνο που ήρθε , να ‘χουμε καιρό για Εκείνον (Σωτήρα), για εμάς, για τους άλλους!

Να μας βοηθήσει να χαρίσουμε κάποιες ώρες προσευχής για Εκείνον , κάποιους αγώνες για εμάς , για τον στολισμό της ψυχής μας , και κάποιες πράξεις αγάπης για τους άλλους .

Χρόνια Πολλά
Με υγεία, αγάπη και ελπίδα
για το Νέο Έτος 2022.

(*) Η Μαριάννα Ν. Καπουσούζη-Καραγιάννη είναι
Διευθύντρια Γενικής Οικογενειακής Ιατρικής ΠΕΔΥ – Κ.Υ. Θέρμης και
Δημοτική Σύμβουλος Δήμου Θέρμης Θεσσαλονίκης