Το «Πάσχα του Καλοκαιριού» και οι Παναγίες της Ελλάδας.

Η Κοίμηση της Θεοτόκου, σύμφωνα με την Εκκλησία μας, δεν είναι ένα πένθιμο γεγονός, επειδή η Παναγία «μετέστη προς την ζωήν» και για τον λόγο αυτό λατρεύεται από τον ελληνικό λαό ως το «Πάσχα του καλοκαιριού» , την 15η Αυγούστου. Δεν υπάρχει πόλη ή χωριό, νησί ή στεριανή γωνιά της Ελλάδας που να μην έχει έστω μία εκκλησία αφιερωμένη στην Παναγία και να μη γιορτάζει την ημέρα αυτή, καθώς η μορφή της Παναγίας έχει ξεχωριστή θέση στη συνείδηση των Ελλήνων, ως Μητέρα του Θεού.

Προσευχές, δεήσεις, ικεσίες των πιστών ακούγονται από τις πιο μεγαλοπρεπείς μητροπόλεις μέχρι τα πιο απομακρυσμένα ξωκλήσια και μοναστήρια, ενώ τα περίπου 500 «Θεοτοκωνύμια», οι ονομασίες και χαρακτηρισμοί που τις απέδωσε ο λαός μας, δηλώνουν τη λατρεία στο Θείο πρόσωπο Της. Αλλού Μεγαλόχαρη και Θαλασσοκρατούσα κι αλλού Γλυκοφιλούσα και Βρεφοκρατούσα, η Παναγία βρίσκεται πάντοτε στο πλευρό των πιστών δίνοντάς τους δύναμη κι ελπίδα.

Κάθε τόπος δίνει το δικό του ξεχωριστό χρώμα στην κορυφαία αυτή γιορτή του καλοκαιριού και της χριστιανοσύνης, όπως θα δούμε στη συνέχεια.

Το μεγαλύτερο προσκύνημα κάθε χρόνο γίνεται στο Ναό της Ευαγγελίστριας Τήνου, με τους πιστούς γονυπετείς να φτάνουν στην εικόνα της Παναγίας για να εκπληρώσουν το τάμα τους . Ο Ιερός Ναός Ευαγγελιστρίας χτίστηκε στο σημείο όπου βρέθηκε η Εικόνα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Η εικόνα θεωρείται από τους πιστούς θαυματουργή, γι’ αυτό χιλιάδες πιστών ανηφορίζουν με θρησκευτική ευλάβεια προς το Ναό, κάθε χρόνο. Η εύρεση της Αγίας Εικόνας το 1823 θεωρήθηκε θεϊκός οιωνός για το δίκαιο και την επιτυχία της Επανάστασης και πολλοί αγωνιστές προσέτρεξαν να την προσκυνήσουν, ανάμεσά τους οι Κολοκοτρώνης, Μιαούλης, Νικηταράς και Μακρυγιάννης. Η ανέγερση του μεγαλοπρεπούς Ναού αποτελεί το πρώτο μεγάλο αρχιτεκτονικό έργο του νεοσυσταθέντος ελληνικού κράτους. Στην Τήνο η γιορτή της Παναγίας συνδέθηκε με τον τορπιλισμό της «Έλλης» και μαζί με την Κοίμησή Της οι Έλληνες τιμούν την μνήμη αυτών που χάθηκαν.

Η Πάρος γιορτάζει το “Πάσχα του Καλοκαιριού” σε μια από τις εντυπωσιακότερες εκκλησίες του Αιγαίου, τον παλαιοχριστιανικό Ναό της Εκατονταπυλιανής στο λιμάνι της Παροικιάς. Στην πρωτεύουσα του νησιού γίνεται η περιφορά του Επιταφίου της Παναγίας και κατόπιν ακολουθεί το γιορτή στον παραλιακό δρόμο της Παροικιάς , με μουσικούς και χορευτικά συγκροτήματα, ενώ τα ψαροκάικα βγαίνουν στον κόλπο της και «φωτίζουν» τον ουρανό με θεαματικά πυροτεχνήματα. Την ίδια ώρα και στο λιμανάκι της Νάουσας, δεκάδες καΐκια με αναμμένες δάδες προσεγγίζουν την προβλήτα και δίνουν το σύνθημα για να αρχίσει η γιορτή.

Οι πιστοί από την βόρεια Ελλάδα κατακλύζουν την Παναγία Σουμελά στις πλαγιές του Βερμίου, κοντά στο χωριό Καστανιά, για την πανηγυρική γιορτή του Δεκαπενταύγουστου. Η εκκλησία κτίστηκε το 1951 από τους πρόσφυγες του Πόντου, στη μνήμη της ιστορικής ομώνυμης Μονής, τα ερείπια της οποίας βρίσκονται στο όρος Μελά, κοντά στην Τραπεζούντα του Πόντου. Εδώ φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, ο Τίμιος Σταυρός και το Ευαγγέλιο. Χιλιάδες ευλαβείς προσκυνητές, καθώς και εκπρόσωποι Ομοσπονδιών και Ποντιακών Σωματείων από την Ελλάδα και το εξωτερικό ζούνε ανεπανάληπτες στιγμές θρησκευτικής κατάνυξης. Μετά τον εσπερινό της παραμονής στις 14 Αυγούστου γίνεται η λιτάνευση της Αγίας Εικόνας και στη συνέχεια ακολουθούν καλλιτεχνικές εκδηλώσεις με ποντιακά συγκροτήματα, ενώ το πρωί της Παναγίας, 15 Αυγούστου, τελείται επίσημη δοξαστική λειτουργία. Μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας ακολουθούν παραδοσιακοί χοροί από τοπικά συγκροτήματα.

Στη Σιάτιστα, ανήμερα το Δεκαπενταύγουστο, έφιπποι προσκυνητές συγκεντρώνονται στην πλατεία της Γεράνειας και με τη συνοδεία παραδοσιακής μουσικής (χάλκινα) διασχίζουν τη γραφική κωμόπολη, για να μεταβούν στο μοναστήρι της Παναγίας, στο Μικρόκαστρο, ακολουθώντας το παλιό λιθόστρωτο μονοπάτι. Εκεί προσκυνούν την εικόνα της Παναγίας και με το πέρας της λειτουργίας επιστρέφουν στην Σιάτιστα. Το έθιμο έχει τις ρίζες του στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Τότε η ημέρα της Παναγίας, 15 Αυγούστου, έδινε τη δυνατότητα στους σκλαβωμένους να ζήσουν μια μέρα ελευθερίας, καθώς άγραφο προνόμιο φαίνεται είχε δοθεί από τους τούρκους. Από όλη τη Δυτική Μακεδονία προσέρχονταν έφιπποι προσκυνητές, να τιμήσουν τη Θεοτόκο και να πάρουν ευλογία και δύναμη.

Το δικό της μοναδικό χρώμα στον εορτασμό του Δεκαπενταύγουστου δίνει η Κάρπαθος, με κορυφαία στιγμή το χορό που γίνεται στην Όλυμπο, στο προαύλιο της Κοίμησης της Θεοτόκου. Πρόκειται για Ναό του 17ου αιώνα, βυζαντινού ρυθμού, με τοιχογραφίες από την εποχή της τουρκοκρατίας και με ξυλόγλυπτο τέμπλο εξαιρετικής τέχνης. Στο προαύλιο της εκκλησίας οργανοπαίκτες παίζουν τον Κάτω Χορό. Ο χορός, αργός και πάντα με σταθερό βήμα, διαρκεί ώρες. Αρχικά, οι άντρες καθισμένοι στο τραπέζι με ένα κομμάτι βασιλικό στο πέτο, τραγουδούν και πίνουν, με τη συνοδεία λαούτου, λύρας και τσαμπούνας. Στη συνέχεια ξεκινά ο χορός, στον οποίο μπαίνουν σιγά σιγά και οι γυναίκες ντυμένες με τις παραδοσιακές γιορτινές τους φορεσιές.

Τα «φιδάκια της Παναγιάς» στην Κεφαλονιά είναι κάθε Δεκαπενταύγουστο πόλος έλξης, καθώς χιλιάδες κόσμου συγκεντρώνεται στο Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου στα χωριά Mαρκόπουλο και Αργίνια, στη νότια Κεφαλονιά. Η παράδοση θέλει τα φιδάκια να φέρνουν καλή τύχη στο νησί και η απουσία τους αποτελεί κακό οιωνό, όπως συνέβη , για παράδειγμα, την χρονιά των καταστρεπτικών σεισμών, το 1953. Θεωρείται ότι όσο περισσότερα φιδάκια συλλέγονται από το καμπαναριό και μεταφέρονται στο Ναό τόσο καλύτερα είναι για την χρονιά αυτή. Σύµφωνα µε τον µύθο, πρόκειται για τις καλόγριες ενός παλιού µοναστηριού που υπήρχε στην περιοχή, οι οποίες, προκειµένου να µην πέσουν στα χέρια των πειρατών, παρακάλεσαν την Παναγιά να τις µεταµορφώσει σε φίδια.

Στην γραφική κωμόπολη της Αγιάσου στη Λέσβο ο εορτασμός του Δεκαπενταύγουστου γίνεται με μοναδικό τρόπο. Με επίκεντρο τον Ιερό Ναό  Παναγίας της Bρεφοκρατούσας, οι πιστοί, επισκέπτες και ντόπιοι, συμμετέχουν σε ένα από τα ωραιότερα πανηγύρια του ανατολικού Αιγαίου. Η ομώνυμη εικόνα είναι έργο του Ευαγγελιστή Λουκά, πλασμένη με κερί και μαστίχα. Πολλοί από τους προσκυνητές, με αφετηρία την πόλη της Μυτιλήνης, διανύουν 25 χιλιόμετρα για να φθάσουν στον αυλόγυρο της εκκλησίας, όπου και διανυκτερεύουν. Την ημέρα της γιορτής της Παναγίας, ύστερα απ’ τη καθιερωμένη λειτουργία, γίνεται η περιφορά της εικόνας, ενώ οι εορταστικές εκδηλώσεις φθάνουν στο αποκορύφωμά τους με μουσικές και χορευτικές εκδηλώσεις, στην πλατεία του χωριού.

Στο νησί της Αποκάλυψης, την Πάτμο, όπου τα πάντα περιστρέφονται γύρω από το Ιστορικό Μοναστήρι, οι μοναχοί του τηρούν το έθιμο του επιταφίου της Παναγίας, ένα έθιμο με βυζαντινές καταβολές. Ο χρυσοποίκιλτος επιτάφιος της Παναγίας περιφέρεται στα δρομάκια του νησιού σε μεγαλοπρεπή πομπή, ενώ οι καμπάνες του μοναστηριού και των άλλων εκκλησιών ηχούν ασταμάτητα. Κάθε Δεκαπενταύγουστο οι ψαράδες βγάζουν τα καΐκια τους στη θάλασσα και κατευθύνονται από την περιοχή “Κονσολάτο” του λιμένα Σκάλας στον όρμο της Παναγίας του Γερανού, με τη συνοδεία της Εικόνας. Η ευχή των σταφυλιών είναι στο πέρας του Εσπερινού και ακολουθεί το κέρασμα παραδοσιακών προϊόντων.

Όχι μια, αλλά με δυο τελετουργίες γιορτάζουν στη Νίσυρο κάθε Δεκαπενταύγουστο. Η μια γίνεται στην Παναγιά Σπηλιανή κι είναι η επίσημη εκκλησιαστική από τους ιερείς, οι οποίοι λιτανεύουν την εικόνα της Παναγίας έως το χωριό, για να ευλογήσει το πανηγύρι, ενώ η δεύτερη είναι παραδοσιακή τελετουργία και γίνεται από τις μαυροντυμένες Eννιαμερίτισσες, όπως λέγονται οι γυναίκες που έχουν ταχθεί στη Θεοτόκο. Αυτό το έθιμο ξεκινά από τις 6 Αυγούστου, όταν οι Eννιαμερίτισσες , αφού προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας αναλαμβάνουν καθήκοντα καθαρισμού του χώρου και των ιερών σκευών της Μονής. Επιπλέον για διάστημα εννέα ημερών ακολουθούν αυστηρή νηστεία και ψάλλουν κατά την Θεία Λειτουργία. Τον Δεκαπενταύγουστο κρατούν τους δίσκους με τα κόλλυβα και ανοίγουν το δρόμο για την Ιερή Εικόνα. Όταν η Εικόνα φτάσει στο χωριό οι Εννιαμερίτισσες αποσύρονται και οι κάτοικοι ξεκινούν τους χορούς.

Η Παναγιά του Χάρου στους Λειψούς έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Στην εικόνα η Παναγία δεν κρατάει το Θείο Βρέφος, αλλά τον Εσταυρωμένο Χριστό, σε μια εικόνα μοναδική στην χριστιανική παράδοση. Η “Παναγία του Χάρου” γιορτάζει τις 23 Αυγούστου, δηλαδή στα εννιάμερα της Παναγίας. Σύμφωνα με το έθιμο, που τηρείται από το 1943, την άνοιξη τοποθετούνται κρινάκια γύρω από την εικόνα, τα οποία μετά από λίγο καιρό, όπως είναι φυσικό, ξεραίνονται αλλά τον Αύγουστο ανθίζουν πάλι !

Η Κάσος πανηγυρίζει στο χωριό Παναγιά, όπου τα πατροπαράδοτα έθιμα τηρούνται ευλαβικά. Δεν είναι λίγοι οι ξενιτεμένοι Κασιώτες που επιλέγουν αυτή την ημέρα για να επισκεφθούν τον τόπο τους, να δοκιμάσουν τα τοπικά εδέσματα και να ξεφαντώσουν με λύρες και λαούτα.

Στην Πορταΐτισσα της Αστυπάλαιας γίνεται το πανηγύρι του νησιού, που καθιερώθηκε από το 1762. Ο εορτασμός και οι εκδηλώσεις διαρκούν τρεις μέρες! Τόσο την παραμονή του Δεκαπενταύγουστου, όσο και ανήμερα, όλο το νησί συρρέει στην εκκλησία για να προσκυνήσει, σε πνεύμα θρησκευτικής κατάνυξης. Ακολουθεί το μεγάλο πανηγύρι στον προαύλιο χώρο της Ροδιάς µε βιολιά, λαούτα και νησιώτικους χορούς . Ανήμερα της Παναγίας το Εκκλησιαστικό Φιλανθρωπικό Ταμείο της Αστυπάλαιας προσκαλεί τους επισκέπτες του νησιού στο Γεύμα της Αγάπης, με εκλεκτά ντόπια κεράσματα και συνοδεία ζωντανής παραδοσιακής μουσικής.

Η εορτή της Παναγιάς στο νησί της Ψερίμου πραγματοποιείται , στην εκκλησία της Παναγιάς της “Μελαχρινής”όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι, λόγω του σκούρου χρώματος της ρωσικής τεχνοτροπίας εικόνας. Οι πιστοί καταφθάνουν με πλοιάρια από την Κάλυμνο, την Κω και τη Νίσυρο για να ζητήσουν τη χάρη της Παναγίας. Οι καμπάνες ηχούν πανηγυρικά κατά την περιφορά του Επιταφίου της Θεοτόκου. Συγκινητικές ήταν οι στιγμές όταν κλήρος και λαός, ντόπιοι και τουρίστες, συμμετέχουν στη λιτανεία, η οποία περνά από τους δρόμους, τα δρομάκια της νήσου, ακόμη και από την αμμουδιά στην άκρη της θάλασσας. 

Ξεχωριστή στη Ρόδο είναι η Παναγιά η Καλόπετρα που βρίσκεται στην κορυφή της κοιλάδας των Πεταλούδων και που φέρεται να κτίστηκε το 1782 από τον ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας Αλ. Υψηλάντη. Κάτοικοι των γύρω χωριών επισκέπτονται την Μονή, όπου, μετά την Θεια Λειτουργία, ακολουθεί παραδοσιακός εορτασμός.

Στην Αχαΐα, ανήμερα της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, πανηγυρίζει η ιστορική Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου. Η Μονή, η οποία κτίστηκε το 362, βρίσκεται στο δρόμο που ενώνει την εθνική οδό Πατρών – Αθηνών με τα Καλάβρυτα και συγκεκριμένα στο άνοιγμα ενός μεγάλου φυσικού σπηλαίου της οροσειράς του Χελμού, επάνω από την απότομη χαράδρα του Βουραϊκού ποταμού. Κάθε χρόνο, πλήθος πιστών φθάνει στην Μονή για να προσκυνήσει την  Ιερή Εικόνα της Παναγίας της Μεγαλοσπηλαιώτισσας, που είναι έργο του Ευαγγελιστή Λουκά.

Στην Πάτρα επίκεντρο του εορτασμού είναι η Ιερά Μονή της Παναγίας της Γηροκομίτισσας, η οποία  ιδρύθηκε τον 10ο αιώνα και είναι κτισμένη σε λόφο, κοντά στην πόλη. Η ονομασία της οφείλεται στο ότι, στο χώρο που ιδρύθηκε η Μονή, προϋπήρχε γηροκομείο που διέθετε και Ναό, ή κατ’ άλλους στο ότι, όταν οι μοναχοί ίδρυσαν την Μονή έκτισαν και κατόπιν συντηρούσαν γηροκομείο, συνήθεια όχι άγνωστη για τα Μοναστήρια της Βυζαντινής εποχής.

Το 1204, έτος κατά το οποίο καταλήφθηκε η Πάτρα από τους Φράγκους, ευρίσκετο σε μεγάλη ακμή, γι’ αυτό και τα διάφορα ιεροπολεμικά τάγματα της Δύσης διαπληκτίσθηκαν για την κατάληψή της. Οι Πατέρες της Ι. Μονής εξαναγκάσθησαν από τους Φράγκους κατακτητές να επιλέξουν μεταξύ της υπακοής στον Πάπα της Ρώμης και της εξορίας. Προτίμησαν αξιεπαίνως το δεύτερο.

Στην περίοδο της Εθνεγερσίας έγινε θέατρο πολλών μαχών. Κρίσιμη για την έκβαση του Αγώνα του ’21 ήταν η νικηφόρα μάχη στην περιοχή της Μονής, την 9η Μαρτίου 1822, υπό τον Θ. Κολοκοτρώνη, που δίκαια αποδόθηκε σε θαύμα της Παναγίας της Γηροκομήτισσας.

Κάθε χρόνο κάτοικοι της Αχαΐας προσέρχονται στην Μονή, από την παραμονή της εορτής για να ανάψουν ένα κερί, να προσευχηθούν ή να εκπληρώσουν το τάμα τους.

Αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου είναι η Ιερά Μονή της Παναγίας της Μακελλαριάς, που βρίσκεται σε απόσταση 30 χιλιομέτρων από την πόλη των Καλαβρύτων, πάνω σε ένα γυμνό και απότομο βράχο. Iδρυτής της φέρεται ο γνωστός στρατηγός του Ιουστινιανού Βελισσάριος ο οποίος την έκτισε το 532 μ.Χ., πιθανόν για να εξιλεωθεί από την σφαγή των στασιαστών στην περίφημη «Στάση του Νίκα» στην Κωνσταντινούπολη.

Η αρχική αυτή Μονή, που ήταν αφιερωμένη στη Παναγία και ονομαζόταν “Παναγία η Λιθαριώτισσα” ή “Λιθοστρωτιώτισσα”, καταστράφηκε από τους τούρκους το 1458. Σύμφωνα με την παράδοση, την περίοδο εκείνη λόγω της εξαιρετικά οχυρής της θέσης, η Μονή είχε γίνει καταφύγιο των κατοίκων των γύρω χωριών, οι οποίοι με αρχηγό τον αγωνιστή Γιάννο αντιστάθηκαν για πολλές μέρες στις επιθέσεις. Παρά την γενναία και σκληρή αντίσταση των υπερασπιστών της Μονής, οι τούρκοι κατάφεραν τελικά να την κυριεύσουν. Από τη φρικτή σφαγή (μακελειό) που ακολούθησε τα κελιά των μοναχών γέμισαν με αίμα. Έκτοτε η Μονή πήρε το προσωνύμιο “Μακελλαριά”.

Μεγάλη υπήρξε η προσφορά της Μονής κατά την Επανάσταση του 1821 , αρκετοί δε μοναχοί της αγωνίστηκαν εναντίον της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Κοντά στη Μονή διεξήχθη στις 26 – 27 Αυγούστου του 1827 η νικηφόρα για τους Έλληνες Μάχη της Καυκαριάς, όπου αποκρούστηκαν τα προελαύνοντα στρατεύματα του Ιμπραήμ.

Εορτάζει δύο φορές τον χρόνο, στις 14 Σεπτεμβρίου, την Ύψωση του Τίμιου Σταυρού και στις 15 Αυγούστου, την Κοίμηση της Θεοτόκου. Τα τελευταία χρόνια κάτοικοι από γειτονικές περιοχές πηγαίνουν πεζή στην Μονή για να προσκυνήσουν, ακολουθώντας μία διαδρομή μέσα από το δάσος της Κάνισκας ή το μονοπάτι κατά μήκος του ποταμού Σελινούντα, διάρκειας περίπου τεσσάρων ωρών.

Στην Ηλεία πλήθος πιστών τιμούν την εορτή του Δεκαπενταύγουστου σε μοναστήρια που είναι αφιερωμένα στην Παναγία. Συγκεκριμένα, ένα από τα πιο σημαντικά μοναστήρια της Ηλείας, είναι η Ιερά Μονή Κοίμησης της Θεοτόκου στην Λαμπεία, η οποία χρονολογείται από τον 18ο αιώνα, ενώ το μοναστήρι της Παναγίας στη Σκαφιδιά, χρονολογείται από τον 10ο αιώνα. Ο Ιερός Ναός της Παναγίας της Καθολικής στη Γαστούνη ανεγέρθη το 920 προς τιμή Της και θεωρείται σημαντικό βυζαντινό μνημείο, που προσελκύει πολλούς πιστούς κάθε χρόνο. Η Ιερά Μονή της Παναγίας της Κρεμαστής, η οποία είναι κτισμένη πάνω σε βράχο, χρονολογείται από τον 12ο αιώνα, ενώ σημαντικής ιστορικής αξίας είναι και η Ιερά Μονή της Παναγίας στη Φραγκαβίλα Αμαλιάδας.

Στην αρχόντισσα των Σποράδων, την Σκιάθο, ο εορτασμός του Δεκαπενταύγουστου, γίνεται παραδοσιακά και με μεγάλες τιμές, προς τιμήν της Παναγίας, στην Μονή της Ευαγγελίστριας. Οι χιλιάδες επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να  παρακολουθήσουν την περιφορά του Επιταφίου της Θεοτόκου, ένα έθιμο που συναντάμε σε ελάχιστα μέρη της Ελλάδας. Το πρωί της 14ης Αυγούστου, οι γυναίκες  στολίζουν τον Επιτάφιο με λουλούδια. Κατά την περιφορά του Επιταφίου οι πιστοί ακολουθούν και ψέλνουν μαζί με τον ιερέα. Το έθιμο της περιφοράς του Επιταφίου της Μεγαλόχαρης καθιερώθηκε το 1809, χρονιά που ιδρύθηκε η Μονή από τους Αγιορείτες μοναχούς.  
Το Μοναστήρι της Παναγίας της Ευαγγελίστριας ή της Βαγγελίστρας σύμφωνα με τους ντόπιους, αποτελεί τόπο προσκυνήματος για χιλιάδες ανθρώπους από κάθε γωνιά της γης, ενώ το Μουσείο της Μονής φιλοξενεί πολύτιμα στοιχεία της νεότερης ιστορίας. Η Μονή Ευαγγελίστριας βοήθησε τα προεπαναστατικά κινήματα, όσο και την επανάσταση του 1821.

Η Παναγιά Χριστιανών και Μουσουλμάνων στην Κομοτηνή. Με κάθε μέσο σπεύδουν οι πιστοί την παραμονή της γιορτής των εννιάμερων της Παναγίας στην Μονή της Παναγίας Φανερωμένης Βαθυρρύακος, δεκαπέντε χιλιόμετρα έξω από την Κομοτηνή, στην παλιά εθνική οδό Κομοτηνής-Ξάνθης, για να προσκυνήσουν την θαυματουργή εικόνα, που απεικονίζει την Παναγία Βρεφοκρατούσα ή κατ’ άλλους Γλυκοφιλούσα. Άνθρωποι κάθε ηλικίας από την Ροδόπη, την Ξάνθη και από πολλά μέρη της βόρειας Ελλάδας, ακόμα και κάποιοι μουσουλμάνοι, προσέρχονται από τις 21 έως τις 23 Αυγούστου κάθε χρόνο για να προσκυνήσουν τη Χάρη Της, Το Μοναστήρι της Παναγίας Φανερωμένης Βαθυρρύακος , γνωστό στους ντόπιους ως «Φατήριακα» είναι ένα από τα λίγα που συναντά κανείς στη Θράκη και αποτελεί τόπο συνάντησης των απανταχού Θρακών την ημέρα της γιορτής Της.

Προστάτιδα του νησιού της Αίγινας θεωρείται από τους κατοίκους του η Παναγία η Χρυσολεόντισσα. Το ομώνυμο Μοναστήρι Της είναι κτισμένο στο κέντρο του νησιού, περί το ένα χιλιόμετρο από την Μονή του Αγίου Νεκταρίου και κτίσθηκε στις αρχές του 17ου αιώνα. Έχει υψηλούς τοίχους,, διαθέτει πύργο με πολεμίστρες, μοιάζει περισσότερο με φρούριο και κατασκευάσθηκε από τους μοναχούς, λόγω του φόβου τους για τους πειρατές.

Τον Δεκαπενταύγουστο γιορτάζει η Παναγία στο εκκλησάκι της, στο Κάτω Κουφονήσι. Μετά τη λειτουργία προσφέρεται φαγητό από τους κατοίκους και κατόπιν αναχωρούν για το Πάνω Κουφονήσι με καΐκια , τα οποία διαγωνίζονται για το ποιο θα φθάσει πρώτο εκεί. Με την επιστροφή ντόπιοι και ξένοι εορτάζουν μέχρι το πρωί με μουσική, κρασί, ούζο και θαλασσινούς μεζέδες. Το εκκλησάκι χτίστηκε το 1561. Για να μην υπάρχουν προβλήματα με τους τούρκους, αλλά και για να προστατευθεί από τους πειρατές, η εκκλησία έπρεπε να φαίνεται όσο το δυνατόν λιγότερο, γι’ αυτό ήταν σχεδόν ημιυπόγεια. Ο χώρος γύρω από την εκκλησία διευρύνθηκε το 1970. Λόγω του μικρού εσωτερικού χώρου της εκκλησίας η εικόνα τοποθετείται στον προαύλιο χώρο για το προσκύνημα των πιστών ανήμερα της Παναγίας.

Στα Δωδεκάνησα γνωστή είναι η Παναγία η Καβουριανή στη Λέρο. Βρίσκεται κοντά στον οικισμό Ξηρόκαμπος. Το γραφικό εκκλησάκι ονομάζεται και της Καβουράδαινας, επειδή στη θέση του, κατά την παράδοση, ένας ψαράς ψάχνοντας για καβούρια βρήκε μέσα σε σχισμή την εικόνα της Παναγίας.

Στην Αμοργό, πάνω σε έναν γκρεμό 300 μέτρων δεσπόζει η ιστορική Μονή της Παναγίας Χοζοβιώτισσας, που τιμάται στις 15 Αυγούστου. Κτίστηκε το 1088 μ.Χ. από το βυζαντινό αυτοκράτορα Αλέξιο Α’ Κομνηνό, σύμφωνα με επιγραφή της Ι. Μονής. Για τον τρόπο άφιξης της εικόνας στην Αμοργό υπάρχουν δύο εκδοχές: Σύμφωνα με την πρώτη η εικόνα βρέθηκε μέσα σε βάρκα, στο σημείο που είναι κτισμένη η Μονή. Λέγεται ότι την εικόνα τοποθέτησε στην βάρκα μια ευσεβής γυναίκα, στην πόλη Χόζοβα της Παλαιστίνης και την άφησε να ταξιδέψει μόνη της στην θάλασσα, για να γλιτώσει από την οργή των εικονομάχων. Κατά την δεύτερη εκδοχή την θαυματουργό εικόνα έφεραν στην Αμοργό μοναχοί από το μοναστήρι του Χοτζεβά της Παλαιστίνης, που βρίσκεται κοντά στην Ιεριχώ, οι οποίοι κατέφυγαν στην Αμοργό, κατά την περίοδο της Εικονομαχίας.

Η Παναγία Γοργοεπήκοος στην Μάνδρα. Στην κορυφή του λόφου και με θέα τη θάλασσα της Ελευσίνας, δεσπόζει το Μοναστήρι της Παναγίας Γοργοεπηκόου, με την εικόνα Της, που αγιογραφήθηκε στο Άγιο Όρος πριν το 1900. Την εικόνα αγόρασε μία οικογένεια από τη Σμύρνη, σαν πολύτιμη κληρονομιά πέρασε από γενιά σε γενιά και τελικά έφτασε στα χέρια της Ιφιγένειας Αναπλιώτου, λίγο πριν την καταστροφή της Σμύρνης. Η Παναγία εορτάζει την 8η Σεπτεμβρίου, εορτή της Γεννήσεως της Υπεραγίας Θεοτόκου και χιλιάδες ευλαβών προσκυνητών συρρέουν στην Μονή για να προσκυνήσουν το θαυματουργό εικόνισμά Της.

Είκοσι χιλιόμετρα βόρεια τής Αθήνας, βρίσκεται η περιώνυμη Μονή της Παναγίας των Κλειστών. Είναι χτισμένη στό χείλος του απόκρημνου αλλά καί μαγευτικού φαραγγιού της «Γκούρας – Γιαννούλας» καί ονομάζεται «Κλειστών» λόγω της τοποθεσίας. Κατά την παράδοση, ένας ευσεβής χριστιανός, βλέποντας ένα παράδοξο φως, ανακάλυψε τη σεπτή και θαυματουργό εικόνα της Παναγίας της Ελεούσας στον απέναντι της Μονής βράχο, μέσα σε ένα κοίλωμα.  Στη Μονή φυλάσσεται η κάρα του Αγίου Πολυκάρπου και του Αγίου Πέτρου Αλεξανδρείας, μέρος της κάρας του Αγίου Χαραλάμπους, μέρος της χειρός του Αγίου Γεωργίου και πάμπολλα άλλα κειμήλια. Η Ιερά Μονή πανηγυρίζει την 15η Αυγούστου.

Παναγία η Μαλεβή. Σε υψόμετρο 1.100 μέτρων, μέσα σε μια κατάφυτη βουνοκορφή της Κυνουρίας βρίσκεται από το έτος 1116 το Μοναστήρι της Παναγιάς της Μαλεβής, που εορτάζει στην Απόδοση της Θεοτόκου, στις 23 Αυγούστου. Την εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, μία από τις εβδομήντα που ζωγράφισε ο Ευαγγελιστής Λουκάς, έφεραν στην Κυνουρία κάτοικοι του Αγίου Όρους. Από τη θαυματουργό εικόνα άρχισε να αναβλύζει Θείον Μύρο στις 17 Απριλίου 1964, που προσφέρεται, μέχρι σήμερα, στους ευσεβείς προσκυνητές της Χάρης Της.

Οι εμφανίσεις Της εκατοντάδες, όσα και τα θαύματά Της, τα οποία δεν είναι ιδιαίτερα γνωστά. Ωστόσο, από στόμα σε στόμα τα θεϊκά σημάδια Της μεταφέρονται στον κόσμο και κάθε χρόνο πιστοί από κάθε γωνιά της Ελλάδας αλλά και από το εξωτερικό, την Ευρώπη, την Αμερική, την Αυστραλία, τον Καναδά, την Κύπρο, ταξιδεύουν μέχρι την Αρκαδία για να προσκυνήσουν τη χάρη Της και να ζητήσουν τη βοήθειά Της. Και εκείνη δεν τους χαλά χατίρι. Τους απλώνει το χέρι και γιατρεύει τις πληγές τους…

Παναγία Εικοσιφοίνισσας. Κτισμένη στις βόρειες παρυφές του όρους Παγγαίου (Δράμας) σε υψόμετρο 753μ., η Μονή ιδρύθηκε από τον Άγιο Γερμανό το 518 μ.Χ. Το όνομά της εικάζεται ότι προήλθε από παραφθορά της έκφρασης «εικών φοινίσσουσα», επειδή η αχειροποίητος εικόνα της Παναγίας λέγεται ότι ακτινοβολούσε ένα ερυθρίζον χρώμα.  Η ιστορία της Μονής παραμένει άγνωστη μέχρι τον 11ο αιώνα, οπότε και κτίστηκε ο νέος καθολικός Ναός.  Από το 1472 η Μονή γνώρισε περίοδο ακμής μέχρι το 1507. Η δράση των μοναχών στην ευρύτερη περιοχή προκάλεσε την οργή των τούρκων, οι οποίοι τους θανάτωσαν, χωρίς όμως να καταστρέψουν το κτιριακό συγκρότημα της Μονής. Έπειτα από παρέμβαση του Πατριαρχείου στη σουλτανική αυλή, η Μονή επανακατοικήθηκε από μοναχούς του Αγίου Όρους γύρω στο 1510-1520 και με τα χρόνια μετατράπηκε σε σημαντικό πνευματικό κέντρο. Μετά την πυρκαγιά του 1854 που αποτέφρωσε τη δυτική πλευρά της, την επιδημία χολέρας το 1864 που αποδεκάτισε τους μοναχούς, τις λεηλασίες των Βουλγάρων το 1917 και το 1943, η Μονή Παναγίας Εικοσιφοίνισσας άρχισε να επαναλειτουργεί το 1965 με αδελφές-μοναχές.

Η Μονή γιορτάζει στις 15 Αυγούστου στη μνήμη της Παναγίας, στις 14 Σεπτεμβρίου στη μνήμη της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού και στις 21 Νοεμβρίου, στη μνήμη των Εισοδίων της Θεοτόκου. Πλήθος είναι οι πιστοί που έρχονται να προσκυνήσουν την «αχειροποίητο εικόνα της Θεοτόκου» και να ηρεμήσουν μέσα στο γαλήνιο περιβάλλον της Μονής. Μπροστά από τη Μονή υπάρχει το μνημείο των 172 Μοναχών που έσφαξαν οι τούρκοι το 1507.

Η Ιερά Μονή της Παναγίας στον Προυσό της Ευρυτανίας, είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Υπεραγίας Θεοτόκου και πανηγυρίζει με κάθε θρησκευτική και εκκλησιαστική λαμπρότητα, στις 23 Αυγούστου, στην Απόδοση της Θεομητορικής εορτής. Η εικόνα της Παναγίας της Προυσιώτισσας εικάζεται ότι είναι έργο του Ευαγγελιστού Λουκά, ο οποίος, σύμφωνα με την παράδοση, ζωγράφισε εικόνες της Παναγίας, του Ιησού Χριστού αλλά και των Αγίων Αποστόλων.

Η ιστορία της εικόνας, και κατ’ επέκταση και της Μονής, ανάγεται στην περίοδο της βασιλείας του εικονομάχου Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Θεοφίλου (829-842). Η εικόνα της Παναγίας βρισκόταν στον πιο περικαλλή Ναό της Προύσας, όπου με τη χάρη του Θεού και την πίστη των χριστιανών επιτελούσε πολλά θαύματα.

Η Μονή αποτέλεσε κέντρο πολιτικής καθοδήγησης του Απελευθερωτικού Αγώνα του 1821, με ουσιώδη συμβολή κατά την πολιορκία του Μεσολογγίου αλλά και στη σωτηρία πολλών επαναστατών, μετά την καταστροφή της «Εξόδου». Λειτούργησε δε καθ’ όλη τη διάρκεια του Αγώνα σαν θεραπευτήριο και αναρρωτήριο τραυματιών. Φιλοξένησε το στρατηγείο του Γεωργίου Καραϊσκάκη, ο οποίος δώρισε το ασημένιο κάλυμμα της εικόνας της Παναγίας, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για την θεραπεία του από χρόνια ασθένεια.

Η Παναγία τιμάται ιδιαιτέρως στο Άγιον Όρος και προς Τιμήν Της υπάρχουν θαυμάσιες Θαυματουργές Εικόνες. Στον κεντρικό Ναό του Πρωτάτου, όπου και οι περίφημες τοιχογραφίες του Μανουήλ Πανσελήνου, φυλάσσεται επί θρόνου στο Ιερό Βήμα και πίσω από την Αγία Τράπεζα η Εικόνα «Άξιον Εστίν». Κατά την παράδοση γέροντας μοναχός φεύγοντας από το κελί του, για να μετάσχει σε ολονυκτία στο Πρωτάτο, ανέθεσε στον υποτακτικό του όσο θα έλειπε να αναγνώσει την ακολουθία. Προ της ακολουθίας εμφανίστηκε στον υποτακτικό άγνωστος νεαρός μοναχός, ο οποίος παρουσία του έψαλε ενώπιον της εικόνας τον άγνωστο έως τότε ύμνο: » Άξιον εστίν ως αληθώς μακαρίζειν σε την Θεοτόκον, την Αειμακάριστον και Παναμώμητον και Μητέρα του Θεού ημών» και στο τέλος προσέθεσε τον γνωστό Ύμνο «Την τιμιωτέραν των Χερουβείμ…». Κατόπιν παρακλήσεως του υποτακτικού ο άγνωστος μοναχός χάραξε τον Ύμνο επί λίθινης πλάκας κι έφυγε. Όταν ο γέροντας και οι άλλοι μοναχοί πληροφορήθηκαν το γεγονός μετέφεραν την εικόνα στο Πρωτάτο και στη σημερινή της θέση. Ενώπιον της καίει ακοίμητη καντήλα.

Δεκαπενταύγουστος, η Γιορτή της Παναγίας και σε κάθε γωνιά της Ελλάδας γιορτάζεται η Χάρη Της . Η Παναγιά η Μεγαλόχαρη, η Βρεφοκρατούσα, η Ελεούσα, η Θαλασσινή, η Εκατονταπυλιανή, η Γιάτρισσα, η Μυρτιδιώτισσα, η Μαλεβή… μα πάνω απ’ όλα η Παναγιά η Μάνα. Από τη μια άκρη της Ελλάδας μέχρι την άλλη, σε βουνά, πόλεις, χωριά και νησιά, κάποια Παναγιά παρηγορεί, εμψυχώνει και γαληνεύει όποιον ζητά την βοήθειά Της….

Πηγές: Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, Wikipedia, www.dogma.gr, romfea.gr, filoiperiigites.com, monastiriaka.gr, ekklisiaonline.gr