Κωνσταντινούπολη.

Γράφει ο Αντιστράτηγος (ε.α) Χαράλαμπος Μεντεσίδης, Πρόεδρος του Συνδέσμου ΣΣΕ 1977.

Κάθε χρόνο στο τέλος Μαΐου μας έρχεται στο νου η αποφράδα εκείνη ημέρα , κατά την οποία «Η ΠΟΛΙΣ ΕΑΛΩ» από τους Οθωμανούς υπό τον Μωάμεθ Β΄, τον Πορθητή , η 29ηΜαΐου 1453 ημέρα Τρίτη. Στο άρθρο αυτό παρουσιάζεται όλο το μεγαλείο της Πόλεως όπως την είδαν διάφοροι περιηγητές , επισκέπτες, κατακτητές κ.λ.π.

Το Βυζάντιο ξαναϊδρύθηκε το 324 μ.Χ. από τον Μέγα Κωνσταντίνο ως Νέα Ρώμη , μια καινούργια πρωτεύουσα με καλύτερη στρατηγική θέση απ΄την παλιά Ρώμη , τη χτισμένη πάνω στον Τίβερη. Έκτοτε υπήρξε για περισσότερα από χίλια χρόνια η πρωτεύουσα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η πόλη πρόσθεσε στο μεγαλείο της Ρώμης τη μαγεία του χρόνου: ενενήντα δύο αυτοκράτορες κυβέρνησαν το βασίλειό τους από τη «Βασιλίδα των Πόλεων». Καμία άλλη πόλη στον κόσμο δεν έχει να επιδείξει μια τέτοια αδιάλειπτη αυτοκρατορική ιστορία.

Υπήρξε η μεγαλύτερη και πλέον καλαίσθητη πόλη της Ευρώπης, ένα θησαυροφυλάκιο των αγαλμάτων και χειρογράφων του κλασικού παρελθόντος , καθώς και το επίκεντρο της Ανατολικής Χριστιανικής Εκκλησίας. Ένας περιηγητής της μεσαιωνικής περιόδου , ο Βενιαμίν , Εβραίος ραββίνος , γράφει «Οι Έλληνες κάτοικοι έχουν μεγάλες περιουσίες σε χρυσό κα πολύτιμους λίθους και ντυμένοι με ρούχα από μετάξι κεντημένα με χρυσό και ιππεύουν άλογα και μοιάζουν σαν πρίγκιπες. Πλούτος σαν και αυτόν που συναντάς στην Κωνσταντινούπολη δεν υπάρχει πουθενά σε ολόκληρο τον κόσμο». Ένας σταυροφόρος ο Γοδεφρείδος δεσπότης του Βιλλαρτουίν το 1203 μ.Χ. έγραψε «βλέποντας ετούτα τα ψηλά τείχη και τους αγέρωχους πύργους που την περιέκλειαν παντελώς κι εκείνα τα πλούσια παλάτια και τις επιβλητικές εκκλησίες, που υπήρχαν σε τέτοιους αριθμούς που κανείς δεν θα το πίστευε αν δεν τα είχε δεί με τα ίδια του τα μάτια , και ατένιζαν το μήκος και το πλάτος της πόλης εκείνης που βασίλευε πάνω απ’ όλες τις άλλες. Δεν υπήρχε άνδρας τόσο γενναίος και τολμηρός ώστε η σάρκα του να μην αναριγήσει στο θέαμα».

Τα τείχη χτισμένα μεταξύ 412 και 422 μ.Χ., με προστατευτική τάφρο , με επάλξεις , με 192 πύργους , με τριπλό πάχος είχαν μήκος 6.670 μέτρων από το Χρυσόκερας μέχρι τη θάλασσα του Μαρμαρά. Εκτείνονταν ακόμα καθ΄όλο το μήκος της θάλασσας του Μαρμαρά και του Χρυσόκερας , περικλείοντας παντελώς την πόλη. Καμία πόλη στην ιστορία δεν υπέστη τόσες επιθέσεις και πολιορκίες : από τους Γότθους (378 και 476), τους Ούννους (441), τους Σλάβους (540,559,581), τους Αβάρους (617), τους Πέρσες και τους Αβάρους (626), τους Άραβες (669-79 και 717-18), τους Βουλγάρους (813,913 και 924), τους Ρώσους (τέσσερις φορές μεταξύ 863 και 1043) και τους Πετσενέγους (1087). Ποτέ δεν συνήλθε εντελώς από τη λεηλασία που της επεφύλαξε η Δυτική Σταυροφορία του 1204μ.Χ., που οργανώθηκε από την εμπορική της αντίπαλο Βενετία. Οι εμφύλιες διαμάχες μεταξύ αντιμαχομένων αυτοκρατόρων επέφεραν μείωση του πληθυσμού της από τους 400.000 κατοίκους που είχε να επιδείξει στο ζενίθ της δόξας της σε 50.000 Έλληνες ή «Ρωμαίους».

Σε ολόκληρο τον κόσμο καμία πόλη δεν είναι χτισμένη σε ομορφότερη τοποθεσία. Χτισμένη πάνω σε λόφους , πλάι στα νερά , ακουμπισμένη πάνω στις οδικές και θαλάσσιες οδούς που ενώνουν την Ευρώπη με την Ασία , και τη Μαύρη Θάλασσα με την Μεσόγειο , ελέγχοντας ένα από τα σημαντικότερα λιμάνια του κόσμου , η λαμπρή αυτοκρατορική πολιτεία δεν θα μπορούσε να βρίσκεται σε ιδανικότερη γεωπολιτική θέση. Για τη Δύση των Βαρβάρων , το Βυζάντιο ήταν ο σχεδόν μυθικός φάρος ενός υψηλότερου πολιτισμού. Οι Βίκινγκς την ονόμαζαν απλώς Μίκλεγκαρθ , που σημαίνει Μεγάλη Πόλη. Όμοιά της δεν υπήρχε. Από το δεύτερο κιόλας τέταρτο του 5ου αιώνα την πόλη κοσμούσαν πέντε αυτοκρατορικά και εννιά πριγκιπικά παλάτια , οκτώ δημόσια και εκατόν πενήντα τρία ιδιωτικά λουτρά. Από την εποχή του Ιουστινιανού τα τείχη της έκλεινα μέσα τους τριακόσια μοναστήρια. Λέγεται ότι στους δρόμους της ακούγονταν εβδομήντα δύο γλώσσες. Μοιάζει περίεργο που ο Ιππόδρομος μπορούσε άλλοτε να στεγάζει 120.000 ανθρώπους – τους διπλάσιους απ’ όσους χωράνε στο στάδιο του Γουέμπλεϊ. Ο οβελίσκος του Θεοδοσίου στέκει ακόμη στο κέντρο του παλιού αγωνιστικού χώρου, πάνω στην πλίθινη βάση που τον στηρίζει από το 430 μ.Χ.

Ο Τζών Νόργουιτς στο βιβλίο του «Σύντομη ιστορία του Βυζαντίου» γράφει ότι «οι πρεσβευτές πού γίνονταν δεκτοί γιά ακρόαση εκεί, έμεναν κατάπληκτοι βλέποντας τον αυτοκρατορικό θρόνο να σκεπάζεται από έναν ολόχρυσο πλάτανο, που τα κλαδιά του ήταν γεμάτα πουλιά από πολύτιμους λίθους και μερικά μάλιστα έμοιαζαν σαν να πηδούσαν από το δένδρο πάνω στον ίδιο το θρόνο. Γύρω από τον κορμό του πλάτανου υπήρχαν λιοντάρια και γρύπες, επίσης από ατόφιο χρυσάφι. Ακόμη μεγαλύτερη ήταν η έκπληξη των επισκεπτών, όταν, ύστερα από ένα σινιάλο, τα ζώα σηκώνονταν, τα λιοντάρια βρυχούνταν και όλα τα πουλιά άρχιζαν ταυτόχρονα να κελαηδούν. Ξαφνικά αυτή η χορωδία διακοπτόταν από τη δυνατή μουσική ενός χρυσού οργάνου και μετά ακολουθούσε σιωπή, για να μπορέσουν να συζητήσουν. Τη στιγμή που ο επισκέπτης σηκωνόταν να φύγει, ολόκληρη η χορωδία ξανάρχιζε και συνέχιζε μέχρις ότου αυτός βγεί από την αίθουσα. Όλα αυτά γίνονταν χάρη σε έναν ιδιαίτερο μηχανισμό».

Κωνσταντινούπολη , Πόλις , Νέα Ρώμη , Νέα Σιών , Νέα Ιερουσαλήμ , Βασιλεύουσα ήταν μερικά από τα ονόματα . « Πόλις έστι βασιλεύουσα , του τότε κόσμου παντός υπερέχουσα».

Για πρώτη φορά μέσα σε δύο χιλιετίες , και παρά τη μεγαλοπρέπεια των μνημείων της , η Κωνσταντινούπολη είναι μια σχεδόν επαρχιακή πόλη.

Μεντεσίδης Χαράλαμπος

Αντιστράτηγος (ε.α)